Cây Mã đề là gì? Những công dụng của cây Mã đề

Cây Mã đề hay còn goi là cây Mã tiền á, Xa tiền (Vị thuốc). Tên Khoa học là Plantago asiatica L

Cách cai thuốc lá dễ dàng và hiệu quả chỉ trong nửa tuần lễ

Là một loài thực vật có kích thước nhỏ thân thảo mọc ở rất nhiều nơi trên thế giới, bao gồm Châu Mỹ, Châu Á,Úc, New Zealand, Châu Phi và Châu Âu. Nhiều loài trong chi phân bổ rộng khắp thế giới như là một dạng cỏ dại. Riêng loài Mã đề Plantago asiatica (tên đồng nghĩa: Plantago major subsp. major hay Plantago major ) có nguồn gốc ở vùng  cận nhiệt đới ở Nam Á,được dùng làm thuốc từ lâu đời ở Trung Quốc , Hàn Quốc, Nhật Bản và Việt Nam.

 Ở Việt Nam chủ yếu có 2 loài mã đề khác nhau là:  Loài Plantago major (mã đề lớn) chủ yếu được dùng làm rau, được trồng phổ biến. Loài Plantago asiatica (mã đề lá nhỏ, mã đề á hay xa tiền) chủ yếu được dùng làm thuốc.

* Thành phần dinh dưỡng

- Trong lá cây Mã đề giàu canxi và các khoáng chất khác, với 100 gram lá chứa một lượng vitamin A tương đương với củ  cà rốt. 

- Toàn thân chứa một glucozit gọi là aucubin hay rinantin còn gọi là  aucubozit. Trong lá có chất nhầy, chất đắng, carotin, vitamin C, vitamin K yếu tố T. Trong hạt chứa chất nhầy, axit plantenolic, adnin và cholin.

Công dụng của cây Mã đề

* Lá cây Mã đề được dùng làm rau

  Ở Việt Nam: Lá cây Mã đề non được dùng làm rau để ăn như các loại rau cải khác.

     Lá rau Mã đề non còn được dùng để ăn sống cùng các loại rau ghém khác, nhất là ăn chung với các loại rau rừng khác. Ngoài ra lá rau Mã đề non cũng được dùng để xào, nấu các món canh rau mặn và chay.

    Canh mã đề nấu với tôm, thịt ăn rất ngon và có tác dụng giải nhiệt, tiểu tiện dễ dàng. Chú ý, khi ăn uống vị mã đề cần kiêng kị những chất kích thích đưa vào cơ thể gây nóng như: rượu, cà phê, gia vị...

 Ở nước ngoài: Nhiều nước ở Châu Á và vùng Đông Nam Á khác đều dùng lá cây Mã đề non để làm rau. Ngoài ra ở các nước Nam Mỹ còn dùng để nấu các món súp hải sản truyền thống ở Nhật Bản và các món Salad, hầm nấu với thịt.

*Cây Mã đề được dùng làm một số vị thuốc Đông y

Sau đây là một số bài thuốc cụ thể:

1- Lợi tiểu: Hạt mã đề 10 g, cam thảo 2 g, sắc lấy nước, chia 3 lần uống trong ngày.

2- Chữa tiểu ra máu: Lá mã đề, ích mẫu, mỗi vị 12 g; giã nát, vắt lấy nước cốt uống.

3- Chữa viêm cầu thận cấp tính: Mã đề 16 g, thạch cao 20 g, ma hoàng, bạch truật, đại táo, mỗi vị 12 g; mộc thông 8 g, gừng, cam thảo, quế chi, mỗi vị 6 g. Sắc uống ngày một thang.

4- Chữa viêm cầu thận mạn tính: Mã đề 20 g, ý dĩ 16 g, thương truật, phục linh, trạch tả, mỗi vị 12 g; quế chi, hậu phác, mỗi vị 6 g; xuyên tiêu 4 g. Sắc uống ngày một thang.

5- Chữa sỏi niệu: Hạt mã đề 12-40 g, kim tiền thảo 40 g, thạch vĩ 20-40 g, hoạt thạch 20-40 g, tam lăng, ý dĩ, ngưu tất, nga truật, mỗi vị 20 g; chỉ xác, hậu phác, gai bồ kết, hạ khô thảo, bạch chỉ, mỗi vị 12 g. Sắc uống ngày một thang.

6- Chữa viêm bàng quang cấp tính: Mã đề 16 g, hoàng bá, hoàng liên, phục linh, rễ cỏ tranh, mỗi vị 12 g; trư linh, mộc thông, hoạt thạch, bán hạ chế, mỗi vị 8 g. Sắc uống ngày một thang.

7- Chữa ho, tiêu đờm: Mã đề 10 g, cát cánh, cam thảo mỗi vị 2 g. Sắc uống ngày một thang.

8- Chữa lỵ: Mã đề, dây mơ lông, cỏ seo gà mỗi vị 20 g. Sắc uống ngày một thang.

9- Chữa tiêu chảy: Mã đề tươi 1-2 nắm, rau má tươi 1 nắm, cỏ nhọ nồi tươi 1 nắm. Sắc đặc, uống ngày một thang.

10- Chữa tiêu chảy mạn tính: Hạt mã đề 8 g, cát căn, rau má, đẳng sâm, cam thảo dây mỗi vị 12 g, cúc hoa 8 g. Sắc uống ngày một thang. 
Ngoài ra một nhà khoa học người Nga cũng mới nghiên cứa ra chức năng cai nghiện thuốc lá của cây mã đề.

                                                              Nguồn: Theo GS Đoàn Thị Nhu, Sức Khỏe & Đời Sống.